Şu dünyamızda hiç yeterli bir şey yaşanmıyor. Savaşlar, çocuk vefatları, çocuk istismarları, bayan cinayetleri, açlık, susuzluk, adaletsizlik, emeğinin karşılığını alamamak, hayat pahalılığı, vergi kaçıranlar…
Eli kanlı terörist devlet Ortadoğu’da soykırım yapıyor: Ortadoğu’yu kana buladı, şimdiye kadar hiçbir savaşta görülmemiş oranda çocuk ve bayan öldürdü (ölü sayısı 40 bini aştı, bunların 20 bine yakını çocuk), insanları susuz ve aç bıraktı, göçe zorladı, hastaneleri bombaladı ve Gazze’den sonra Lübnan’a da saldırdı.
ABD ve başka sömürgeci güçlerin daima tam takviyesini alan İsrail, artık de Ortadoğu’da İran’a karşı topyekün bir savaş başlattığını, Gazze ve Lübnan’da “tam zafer” elde edene kadar savaşacağını ilan etti. Hem de Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda…
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 27 Eylül Cuma günü BM Genel Şurası’nda ABD idaresi ve müttefiklerinin kelamda ateşkes teklifleriyle adeta dalga geçti, İsrail’in İran ve müttefiklerine karşı varoluşsal bir “yedi cepheli savaş” verdiğini söyledi, “İsrail’in uzun kolunun ulaşamayacağı hiçbir yer yok İran’da. Ve bu tüm Ortadoğu için geçerli” diye tehdit etti.
Konuşmasından bir saat sonra İsrail, ağır nüfuslu güney Beyrut’u büyük patlamalarla yerle bir etti, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın yanında onlarca sivili öldürdü. Bütün bunları da ABD tarafından sağlanan bombalarla yapıyor.
SUSKUNLUK SARMALI HER YERDE…
Suskunluk Sarmalı diye bir teori var. Bir siyaset bilimi ve kitle bağlantı teorisi… 1970’li yıllarda Alman siyaset bilimci Elisabeth Noelle-Neumann tarafından geliştirildi.
Bir kişi savunduğu fikri; şayet bu fikir genel geçer kabul edilen görüşlere uygun değilse, toplumdan dışlanma korkusu nedeniyle konuşurken kendini kısıtlar yahut fikrini söylemekten vazgeçer. Tıpkı kişi fikrinin (veya kendi fikrine yakın görüşlerin) toplum nezdinde yaygınlaşmaya başladığını sezerse, bu sefer fikrini yüksek sesle söylemeye başlar.
Kuşkusuz bireylerin ve toplumun susturulmasında kitle irtibat araçlarının ve toplumsal medyanın da büyük rolü var. Medyada bir baskın bir kamuoyu, fikir birliği oluşturuluyor, bireyler de toplumdan dışlanma ve baskıya maruz kalma telaşıyla sessizleşiyor.
Dünyanın hali büyük yükle bu türlü… Medyada kanlı savaşlar görmezden geliniyor zira ABD’nin trilyon dolar kıymetinde silah satması lazım. Beşerler da İsrail’e, Rusya’ya, Batı işbirlikçisi Ukrayna’ya reaksiyon göstermekte zayıf kalıyor, susuyor. Evet, protestolar oluyor ancak kâfi değil.
Batı dünyasında dolar milyarderlerinin katlanan servetine karşılık çalışanların enflasyon altında eriyen fiyatlarına de, Avrupa’da ve bilhassa Almanya’da son aylarda fevkalade derecede ağırlaşan işten çıkarmalara da çok ses çıkmadı.
Türkiye’de de durum tıpkı. Baskıya, hukuksuzluğa, hayat pahalılığına, 21 bin lirayı geçen açlık hududunun altında kalan fiyatlara, aylıklara yeteri kadar reaksiyon gösterilmiyor. Zira “başıma iş almayayım, olan bana olur” vd. üzere fikirlerle suskunluk sarmalı çalışıyor.
KANTİNDE TOST 70 TL, MECLİS’TE DANA KAVURMA 42 TL…
Çocukların okula yarı aç gitmesine, beslenme çantalarının doldurulamamasına, toplumsal devletin öğrencilere fiyatsız bir öğün verememesine, okul kantininde tostun 70 TL, Meclis lokantasında pilavlı dana kavurmanın 42 TL olmasına, Türkiye’nin toplumsal devlet harcamalarında OECD ülkeleri ortasında Meksika’nın akabinde sondan ikinci olmasına…
Naylon fatura ile vergi kaçıran eski milletvekillerine, yatırım teşviki mazeretiyle yıllardır vergi ödemeyen yandaş şirketlere, iktisatçı Menekşe Yılmaz’ın tespit ettiği üzere ülkenin en büyük 7 sanayi firmasının 2023 yılında toplam 126.5 milyar TL devir kârına karşılık ödediği kurumlar vergisi oranının yalnızca yüzde 8.7 olmasına, 1.1 milyon kurumlar vergisi mükellefinin ödediği ortalama kurumlar vergisinin yıllık 750 bin lira yani ufak bir arabanın vergisi kadar olmasına reaksiyon veriyor muyuz?
Günlerdir Uşak’tan Ankara’ya yürüyen, yollarda kötüleşip hastanelik olan Fernas emekçilerine de yeteri kadar takviye veriyor muyuz?
KÜRESEL İKTİSADIN İKİ MOTORU TEKLERSE SERT İNİŞ OLABİLİR
Türkiye’nin ağır problemlerini bir kenara bırakıp, dünya iktisadında neler oluyor bir bakalım…
Dünya iktisadının iki büyük motoru duraklama belirtileri gösteriyor. Sert bir iniş kelam konusu olabilir.
ABD’de Ağustos ayı istihdam dataları beklentilerin altında geldi. Patronlar 142 bin yeni iş yarattılar lakin bu beklenenden düşük. İşsizlik oranı yüzde 4.2’ye düştü. Tekrar işgücü piyasasının yavaşladığı belirtiliyor. Merkez Bankası da (FED) sert bir sakinliğin önüne geçmek için siyaset faizini yarım puan artırdı ve işgücü piyasasının daha da yavaşlayacağı, önümüzdeki devirde işsizlik oranının artabileceği tarafında sinyaller verdi.
Çin’de ise enflasyon artmıyor ve iktisat deflasyonist sürece girdi. Gayrimenkul dalındaki kriz her an derinleşip, ekonomiyi sarsabilir. İç talep de pandemiden bu yana canlanmadı. Çin iktisadının bu yıl hedeflenen yüzde 5 büyümeye ulaşıp ulaşamayacağı konusunda kuşkular artıyor. Zira üretim faaliyetlerinde de önemli düşüş var.
Çin Merkez Bankası, geçen hafta ekonomiyi canlandırmak için yeni tedbirler açıkladı. Büyüme maksadını tutturmak için zarurî karşılık oranları azaltıldı, konut kredisi faizlerinde indirime gidildi ve piyasaya kısa vadeli nakit aktarılmasını artırmak için yedi günlük aksi repo faizi yüzde 1,7’den 1,5’e çekildi.
Çin sakinliğe girerse bunun global ekonomik tesirleri olacak. Çin ile ticaretini azaltan ABD daha az etkilenebilir lakin birçok kesimde Çin’e hem ticarette hem de Çin iç pazarında bağımlılığı artan başta Almanya olmak üzere AB’ye tesiri daha olumsuz olacak.
LAGARDE YAŞADIĞIMIZ DEVRİ 1920’LERE BENZETTİ
Küresel iktisadın karar vericileri, sakinliğe yol açmadan son kırk yılın en yüksek enflasyon düzeyini düşürmeye yani “yumuşak iniş” gerçekleştirmeye odaklanıyor.
Ancak ekonomilerden gelen datalar ve yapılan açıklamalar pek iç açıcı değil. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde, 20 Eylül’de Washington’daki IMF’nin Michel Camdessus Konferansı’nda yaptığı konuşmada, yaşadığımız devri 1920’lere benzetti.
Her ikisinin de değerli teknolojik değişimin ortasında global ticaretin daraldığı bir devir olduğunu belirterek, “1920’lerden bu yana en makûs pandemi, 1940’lardan bu yana Avrupa’daki en makûs çatışma ve 1970’lerden bu yana en makûs güç şokuyla karşı karşıyayız” dedi.
KÜRESEL BORÇ REKOR KIRDI: 312 TRİLYON DOLAR
En alarm verici gösterge ise, global borçlanmada duraklamayan artış… Global borç ölçüsü ABD ve Çin’deki borçlanmanın tesiriyle yılın birinci yarısının sonunda 312 trilyon dolarlık rekor düzeye ulaştı. Gelişmekte olan ülkelerin borç oranı ise yeni bir tepeye çıktı.
Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), global borcun birinci yarıda 2,1 trilyon artarak 312 trilyon dolara çıktığını, gelişmekte olan iktisatların borç-milli gelir oranının pandemi periyodu öncesine nazaran 25 puandan fazla artarak yüzde 245 ile yeni bir doruğa ulaştığını bildirdi.
En borçlu ise, doğal ki ABD… ABD’nin ulusal borcu 35,4 trilyon dolara ulaşmış durumda ve 100 günde bir, bir trilyon dolar artıyor. Borcun ulusal gelire oranı 2000 yılında yüzde 56 iken hala yüzde 123’ü aşmış durumda.
BORÇ KAMBURU TOPLUMSAL HARCAMALARI VE KALKINMAYI BALTALIYOR
Evet, çok borçlanmanın en berbat yanı, birçok hükümetin gelirlerinin giderek artan bir kısmını faiz masraflarına ayırması… Gelişmekte olanların borç kamburu kalkınmayı ve toplumsal harcamaları düzgünce baltalıyor.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) bloğunda Avrupa Kısmı Yönetici Yardımcısı Ceyla Pazarbaşıoğlu’nun kıymetli bir yazısı yer aldı. Yazıda şu çarpıcı tabirler yer aldı:
“Birçok ülke artan faiz ödemeleri ve yüksek borç itfaları nedeniyle güç durumda kalıyor. Pandeminin ekonomik yaraları, dünyanın dört bir yanındaki çatışmalar ve global faiz oranlarındaki ani artış, düşük gelirli ülkeleri en çok vurdu. Ortalama düşük gelirli bir ülke, 10 yıl öncesine nazaran yabancı alacaklılara gelirlerine oranla iki kat daha fazla borç ödemesi yapıyor. Borç ödemesi/gelir oranı 10 yıl evvel yüzde 6 iken 2023’de yüzde 14’e çıkmış durumda…”
BORÇ YÜKÜYLE EZİLENLER İÇİN 820 MİLYAR DOLARA MUHTAÇLIK VAR
Daha önce de IMF Başkanı Kristalina Georgieva, kırılgan gelişmekte olan ülkelere borç krizleri ve ekonomik şokların değerli ölçüde ziyan verdiğini, bu ülkelerin daha da geride kalma riskiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Georgieva, düşük gelirli ülkelerin yalnızca öngörülen cari açıklarını ve dış borç geri ödemelerini karşılamak için önümüzdeki beş yıl içinde 820 milyar dolara muhtaçlığı olduğunu belirterek, “Buna büyümeyi hızlandırmak ve gelişmiş ekonomilerle yakınlaşmak için gereken 500 milyar dolarlık dış finansmanı da ekleyin” dedi.
BORÇ ÖDEMELERİ SIHHAT, EĞİTİM VE ALTYAPI HARCAMALARINDAN DAHA YÜKSEK
Ekonomist Nick Beams ise durumu, “Finans sermayesi fakir ülkelerin hayat damarını emiyor” kelamlarıyla özetliyor. Nick Beams, bunun yoksulluk, açlık ve sefalete neden olduğunu belirterek, şu bilgiyi paylaştı: Bu yılın başında Dünya Bankası’nın düşük ve orta gelirli için toplam borç ödemesini, iç borçlarla birleştirildiğinde 185 milyar dolar olarak kestirim etti ve bu sayı sıhhat, eğitim ve altyapı için yaptıkları toplam kamu harcamalarından daha yüksek.
Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam’a nazaran ise, 2,4 milyar beşere mesken sahipliği yapan dünyanın en yoksul ülkelerinin yaklaşık yüzde 57’si önümüzdeki beş yıl içinde kamu harcamalarını toplam 229 milyar dolar azaltmak zorunda kalacak.
Şöyle bitirelim: Bu ülkeler şu anda sıhhat hizmetlerine harcadıklarından dört kat daha fazla parayı güçlü alacaklılara borçlarını geri ödemek için harcıyor.